بسم الله الرحمن الرحیم

یک سرپرست، بهتر از هزار متولی/خوزستان رتبه اول زنان بی سرپرست در کشور

وضعیت زنان بی­سرپرست خوزستان

هفته نامه فریاد خوزستان

شماره ۱۴

دبیر پرونده: زهرا محسنی فر

مرثیه­ی آمار

• زنان، نیمی از جمعیت خوزستان را تشکیل می­دهند، اما کم­وبیش دود همه­ی مشکلات این استان به چشم آنها می­رود. نورافکن آمار رسمی، اگرچه زیر پوست شهر را روشن نمی­کند، ولی حکم منوّری را دارد که تصویری لحظه­ای از میزان تلفات ظاهری لشکر خودی به نمایش می­گذارد تا آنها که باید کاری کنند، به اندازه­ی کافی روشن شوند. اگر رگ غیرتی در کار باشد، گاهی آمارخوانی مثل مصیبت­خوانی اشک آدم را در می­آورد و شبیه تعزیه­خوانی سوزناک است. آمارهای عملکردی، پته­­ی کم­کاری­ها را روی آب می­ریزند. رسانه­ها را شاید بتوان، اما آمارها را نمی­توان متهم به سیاه­نمایی کرد. در تحمل محرومیت، زن و مرد خوزستانی مشترکند اما آنجا که مردان کم می­آورند، زنان باید ادامه دهند.

آمار بی­کسی!

• بر اساس داده­های سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵، خوزستان ۶۱۵۰۰ زن سرپرست خانوار دارد که از لحاظ تعداد، رتبه ۶ کشور است. پیردختران، زنان مطلقه، زنان بیوه و زنان دارای همسر معتاد، زندانی، از کار افتاده و …، مجبورند بارِ زندگی خود را یک­تنه به دوش بکشند. حدود ۵ درصد از خانوارهای خوزستانی توسط زن­ها سرپرستی می­شوند. آنها که شغلی دست­وپا می­کنند، کمتر در فقر دست­وپا می­زنند اما آنها که برای معیشت دستشان به جایی نمی­رسد، صدایشان باید به فریادرسی برسد. حدود ۳۳۰۰۰ زن بی­سرپرست در خوزستان، فریادرس می­خواهند و صدایشان به بهزیستی رسیده تا خوزستان در شاخص زنان بی­سرپرست نیازمند نهادهای حمایتی با اختلاف از بقیه استان­های کشور پیش بیفتد. به راستی علت این آمار ترسناک چیست؟

چرخه­ی بی­سوادی، ازدواج، بیکاری و طلاق

• بر اساس «سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده خوزستان»، که توسط مرکز تحقیقات زنان دانشگاه چمران و به سفارش استانداری خوزستان تهیه شده، بیکاری، طلاق، ازدواج و بی‌سوادی مهمترین مسائل زنان این استان هستند و در این شاخص­ها، وضعیت خوزستان از میانگین کشوری ضعیف­تر است. متوسط نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده در کشور ۵۸.۷ درصد، اما در خوزستان ۶۰.۸ درصد است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در خوزستان رتبه ۱۸ و نرخ بیکاری آنها، رتبه ۴ کشور است. این آمارها نشان می­دهد که در قطب صنعت و کشاورزی ایران، فرصت شغلی برای زنان به طور عام و زنان بی­سرپرست به طریق اولی ناچیز است.

مهر حلال، جان در عزا!

• بر اساس سند پیش­گفته، متوسط نرخ رشد طلاق در کشور با ۴.۹ درصد از نرخ رشد طلاق در خوزستان با ۵.۵ درصد کمتر است. فرانک موسوی، مدیرکل پیشین زنان استانداری خوزستان سال گذشته مهمترین عوامل طلاق در خوزستان را بیکاری، اعتیاد و خیانت اعلام نمود و بیان داشت که در حال حاضر به ازای هر چهار ازدواج، یک طلاق در استان صورت می­گیرد. کوروش محمدی، رییس انجمن آسیب­های اجتماعی ایران پیشتر گفته بود فساد اخلاقی در اهواز وضعیتی نگران­کننده دارد و درصد بسیار بالایی از طلاق­ها با مسأله­ی گرایش به خیانت روبرو بوده­اند. همچنین، طلاق عاطفی در این کلانشهر معادل۵۰ برابر طلاق رسمی است. در استانی که عمومیت ازدواج در آن پایین­تر از متوسط کشوری است، ازدیاد طلاق بر اثر عوامل پیش­گفته، به گسترش زنان بی­سرپرست دامن زده است.

پاتوق­های بی­سرپناهی

• بی­سرپرستی گاهی با بی­سرپناهی همراه است. خبرگزاری ایرنا سال ۹۷ به نقل از یک فعال حوزه­ی زنان از وجود بیش از ۲۷۰۰ زن بی­خانمان در اهواز خبر داد که هيچگونه محلي براي شب­خوابي ندارند و در ۸۰ نقطه از شهر پاتوق زده­اند. با این وجود، مسئولین استانداری و شهرداری آمار زنان بی­خانمان را ۴۰ تا ۵۰ نفر دانسته­اند. کارون­خوابی (سکونت در حاشیه کارون) نیز از آپشن­های خاص زندگی در اهواز برای زنان بی­خانمان است. تکدی­گری، زباله­گردی و روسپیگری راه­هایی هستند که زنان بی­سرپرست، بیکار و بی­خانمان برای امرار معاش مجبور به پیمودن­اند. در مطالعات انجام شده بر روی ۳۰۰ نمونه روسپیگری در اهواز، مشخص گردید که ۶۶ درصد موارد به دلیل فقر به تن­فروشی رو آورده­اند. مطابق اظهارات رییس انجمن آسیب­های اجتماعی ایران در سال ۹۵، سن اعتیاد و روسپیگری در اهواز به ترتیب به ۱۴ و ۱۰ سال رسیده است.

توانمندسازی زنان یا اشتغالزایی برای ارگان­ها

• بر اساس بند ت ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه، در کمیته­های اجرائی ششگانه ذیل کارگروه ملی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، مسئولیت کمیته اشتغال و کارآفرینی با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. این کمیته موظف است با همیاری ارگان­هایی چون وزارت جهاد کشاورزی، شهرداری­ها و دهیاری­ها، بهزیستی، کمیته امداد، میراث فرهنگی، فنی و حرفه­ای، هلال احمر، بانک­ها و موسسات مالی و اعتباری و صندوق کارآفرینی امید، اقداماتی نظیر آماده­سازی شغلی، تامین مالی، آموزش­های مهارتی، اعطای تسهیلات و جلب مشارکت سازمانهای مردم­نهاد فعال در موضوع کارآفرینی و اشتغال برای زنان سرپرست خانوار را انجام دهد. می­توان از سازمان­های عریض و طویل مسئول در این زمینه طلب بیلان کاری نمود، اما آمارهای پیش­گفته مؤید عملکرد ضعیف این نهادهاست.

بی­خانمان

• در زمینه ساماندهی و حمایت از افراد بی‌خانمان و متکدیان، ۱۳ دستگاه از جمله نیروی انتظامی و ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر، تکلیف قانونی دارند. گرمخانه، مددسرا، مرکز DIC، اردوگاه­های موقت و … مکان­هایی هستند که شهرداری با همکاری دانشگاه علوم پزشکی موظف به احداث آنها برای نگهداری موقت زنان کارتن­خواب است. در کلانشهر اهواز تنها دو واحد DIC و یک اردوگاه موقت وجود دارد که پاره­وقت بخشی از زنان بی­خانمان را پذیرش می­کنند، اما از گرمخانه و مددسرا خبری نیست.

فقر بانوسرای فقرا

• خانه‌های امن، مراکز مداخله در بحران و مراکز بازپروری مکان­هایی هستند که بهزیستی موظف به احداث آنها برای اقامت میان­مدت زنان بی­خانمان است. از مجموع ۳۳ هزار زن بی­سرپرست خوزستانی تحت پوشش بهزیستی، تنها حدود ۱۰۰ نفر در مراکز وابسته به این نهاد نگهداری می­شوند. سهم زنان سرپرست خانوار از کل افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز در خوزستان تنها ۲۰ درصد است، که از این لحاظ، خوزستان رتبه ۲۴ کشوری را داراست. طرح خانه­های مهر و خانه­های کوثر از جمله طرح­های مشترک بهزیستی و شهرداری جهت ساماندهی زنان خیابانی و آسیب­دیده است که از سرنوشت این طرح­ها اطلاعی در دست نیست. برای درمان زنان معتاد نیز تنها یک کمپ ترک اعتیاد مخصوص بانوان در استان خوزستان وجود دارد.

پول نیست!

• کمبود بودجه و اعتبار از جمله بهانه­هایی است که شهرداری و بهزیستی برای عدم گسترش کمی و کیفی مراکز پیش­گفته، متناسب با جمعیت زنان بی­سرپرستِ نیازمند حمایت، مطرح می­کنند، اما مطابق اظهارات معاون سابق سیاسی اجتماعی استاندار خوزستان، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی موظف است ۲۰ تا ۲۵ درصد از اعتبارات را به حوزه اجتماعی اختصاص دهد.

یک مردِ بالاسر یا هزار نهاد آقابالاسر

• این داستانِ وضعیت زنان بی­سرپرست خوزستانی است. سلسله­ای از علل در نابسامانی وضع زنان در این استان مؤثر بوده و قطاری از سازمان­ها و نهادهای متولی در این زمینه مسئولیت داشته­اند. نمی­گوییم مسئولین چشم­ها را بر این طبقه­ی آسیب­دیده بسته­اند، اما چشم­بسته می­توان گفت که رسیدگی به این زنان در فهرست اولویت­های کاری متولیان، گم شده است. براستی یک سرپرست «مرد»، به از هزار متولی زنان.