۶۷ سال انتقال افراطی آب

کفگیر کارون چطور به ته دیگ خورد؟

هفته نامه فریاد خوزستان، شماره ۱۶، پنج شنبه، ۲۳ بهمن ۱۳۹۹، ۲۸ جمادی الثانی ۱۴۴۲، ۱۱ فوریه ۲۰۲۱

۵ طرح انتقال آب کارون، طی ۶۷ سال از سال ۱۳۳۲ تاکنون بطور کامل اجرا شده اند و ۴ طرح دیگر در دست اجراست.

٣٨ درصد آب‌های سطحی کشور در خوزستان جاریست، اما «کمبود آب» و «بی کیفیتی آب» دو مشکل جدی این استان است. قریب ٧٠٠ روستا در خوزستان دچار قطعی آب یا بی‌آبی هستند و در اکثر شهرها بعلت کمبود آب، هر خانه نیاز به پمپ جداگانه برای پمپاژ آب دارد. آب اغلب شهرهای خوزستان، من‌جمله اهواز مرکز استان با ٢ میلیون نفر جمعیت، قابل شرب نیست و هر خانه به پمپ و دستگاه تصفیه آب نیاز دارد. قیمت این تجهیزات و هزینه نگهداری و تعمیرات آنها و تعویض ماهیانه فیلترهای آب بسیار سنگین است. در حالیکه آب لوله‌کشی تهران، تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان و غیره آب قابل شرب است! از همین آب شرب برای استحمام و شستشوی ظروف و کارواش استفاده می‌شود.

«کشاورزان خوزستان از کشت برنج منع شدند»، «شش میلیون نفر نخل در خوزستان به علت کمبود و شوری آب خشک شدند»، «ریزگردها منجر به افزایش بیماری آسم در خوزستان شده است»، «آمار آسم در خوزستان دو برابر آمار کشوری است» اینها تیتر خبرهایی است که سالها جلوی چشم مردم خوزستان بوده است. همه می‌دانند که علت اصلی فاجعه ریزگردها، آتش‌سوزی هورالعظیم و کاهش ۵٠ درصدی محصولات کشاورزی خوزستان، کمبود آب است. می‌دانند و می‌دانیم که علت اصلی این کمبود آب نیز «خشکسالی» و «انتقال افراطی آب» به اصفهان و سایر استان‌های کویری آن هم برای مصارف فولاد و کشاورزی است! اما در کمال تعجب شاهد اصرار عجیب دولت مرکزی و همچنین مسئولین و نمایندگان اصفهان، یزد و کرمان برای نابودی بیشتر کارون و خوزستان در سال‌های اخیر و در نتیجه تصویب بودجه انتقال آب هستیم. نامه‌نگاری نمایندگان سابق خوزستان و تحصن آنها در مجلس شورای اسلامی نیز کاری از پیش نبرد. دردآور آنکه دولت برای تسریع در پروژه انتقال آب به فولاد مبارکه اصفهان و سایر شرکت‌های خصوصی فولاد اجازه داده که بخشی از هزینه‌ها را آنها متقبل شوند!

نیک می‌دانید که در هیچ کجای جهان، صنایع آب‌بر مثل فولاد در مناطق خشک و کویری دایر نمی‌شوند! نیک می‌دانید که تأسیس و راه‌اندازی صنایع فولاد در اصفهان، یزد و کرمان به بهانه اشتغالزایی، خیانتی بزرگ در حق مردم یزد، کرمان، اصفهان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کل ایران است. با این همه بدیهیات، میبد یزد دارد به قطب فولاد کشور تبدیل می‌شود! این در حالی است که طبق مصوبات شورای عالی آب کشور، انتقال بین حوزه‌ای برای مصارف کشاورزی و صنعتی ممنوع است و برای مصارف شرب هم شرایطی دارد. بطور مثال برای تأمین آب شرب اصفهان، می‌بایست آب کشاورزی و صنعت اصفهان کم شود تا آب شرب آنها تأمین گردد. چنانچه با کاهش آب صنایع و کشاورزی آب شرب آن استان تأمین نشد آنوقت برای انتقال بین حوزه‌ای باید طبق شرایط سخت عمل کرد. نه اینکه به بهانه آب شرب، خوزستان نابود شود.

بی شک انتقال افراطی آب یکی از بزرگترین مصائبی است که بلای جان خوزستان شده. در ذیل به پروژه‌های انتقال آب خوزستان اشاره می‌کنیم. مهمترین طرح‌های انتقال آب که تاکنون اجرا شده‌اند:

1. طرح کوهرنگ یک:

«طرح کوهرنگ یک»، اولین و قدیمی‌ترین طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به سمت فلات مرکزی و مشخصا رودخانه زاینده‌رود بوده که از سال ١٣٣٢ به بهره‌برداری رسیده است. براساس اجرای این طرح چیزی حدود ٣٢٣ میلیون متر مکعب آب در سال از کارون به سمت زاینده‌رود سرازیر می‌شود.

2. طرح کوهرنگ دو:

بعد از طرح کوهرنگ یک، پیش از انقلاب طرح انتقال دیگری به اجرا درنیامد تا اینکه بعد از انقلاب و در سال ١٣۶٨ دومین طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به نام «کوهرنگ دو» از این رودخانه به سمت زاینده‌رود به بهره‌برداری رسید. طی اجرای کوهرنگ دو، حجمی معادل ٣٢۶ میلیون متر مکعب آب در سال از کارون به زاینده‌رود منتقل می‌شود.

3. تونل چشمه لنگان:

این طرح انتقال در سالهای دهه ٧٠ و ٨٠ پیگیری و اجرا و سرانجام در سال ١٣٨۴ به‌ منظور انتقال آب از سرشاخه‌های دیگر کارون، یعنی رودخانه دز به بهره‌برداری رسید و آب آن را به میزان حدود ١٢٠ میلیون متر مکعب در سال به زاینده‌رود در استان اصفهان منتقل می‌کند. این تونل اولین طرح انتقال آب از رود دز به زاینده‌رود است.

4. دز به قمرود:

بعد از چشمه‌ لنگان و این‌بار در سال ١٣٩٠ طرح دیگری به نام «دز به قمرود»، آب رود دز را به سمت فلات مرکزی منتقل می‌کند. در این طرح که در آن انتقالی به حجم ١٨١ میلیون متر مکعب در سال به انجام می‌رسد، ١٠ شهر و ٣٠ روستا اعم از قم، سلفچگان، گلپایگان و… از آب دز به‌منظور استفاده در زمینه‌های شرب، صنعت و کشاورزی بهره‌مند می‌شوند.

5. کانال خدنگستان:

مضاف بر چشمه لنگان، طرح دیگری تحت عنوان «کانال خدنگستان» به‌عنوان دومین طرح انتقال از دز به زاینده‌رود آب این رودخانه را به حجم ٨۴ میلیون متر مکعب در سال به سمت زاینده‌رود سرازیر می‌کند. این طرح نیز دو سال بعد از طرح دز به قمرود در سال ١٣٩٢ به بهره‌برداری رسیده است.

بعد از تشریح تمامی طرحهای اجرا شده، با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود که حجمی حدود یک میلیارد و ٨۴ میلیون متر مکعب آب بدون احتساب ٢٠٠ میلیون متر مکعب آبی که به زودی از طریق سد کانال کوهرنگ سه منتقل خواهد شد، از رودخانه کارون به بخشهای مختلف فلات مرکزی منتقل می‌شود. اما نقل و انتقالات آبی کارون و دز محدود به این طرح‌ها نیست.

مضاف بر اینها، طرح‌های دیگری در شرف اجرا هستند که تنش‌های اصلی بین مردم و مسئولان متوجه آنهاست. طرح‌هایی که اگر اجرا شود خوزستان را قطعاً نابود می‌کند:

1. کانال کوهرنگ سه:

در این طرح آب از سرشاخه‌های کارون به میزان ۵٠ میلیون متر مکعب و از طریق پمپاژ به سمت زاینده‌رود فرستاده می‌شود اما هم‌اکنون سدی در حال احداث است که بعد از بهره‌برداری از آن، حجم انتقال آب از ۵٠ میلیون متر مکعب به ٢۵٠ میلیون متر مکعب در سال افزایش پیدا می‌کند و میزان انتقالات از سرشاخه‌های کارون را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.

2. طرح انتقال بهشت‌آباد:

به محض بهره‌برداری از این طرح، حجمی معادل ۵٨٠ میلیون متر مکعب آب از سرشاخه‌های کارون و دز به فلات مرکزی و استان‌های یزد، اصفهان و کرمان منتقل‌می‌شود. اگرچه وعده توقف این طرح داده شده و موقتاً نیز توقف صورت گرفته اما خطر آن همچنان باقی است.

3. ونک سولگان:

بعد از اجرایی شدن این طرح میزان آب انتقالی به واسطه آن از سرشاخه‌های کارون به سمت رفسنجان و به‌منظور پوشش کمبود آب‌های زیرزمینی این شهر و تامین آب مورد نیاز برای کشاورزی آن ٣۴٢ میلیون متر مکعب خواهد بود. بخش مهمی از این آب برای باغ‌های پسته رفسنجان و خانواده‌های نزدیک به مرحوم هاشمی رفسنجانی در نظر گرفته شده است.

4. سد کمال صالح:

۶۵ میلیون متر مکعب، میزان حجم آب انتقالی از سرشاخه‌های رودخانه کارون به اراک توسط این طرح خواهد بود  و در صورت اجرا در ادامه طرح‌های دیگر آسیب جدی به کارون و میزان  سطح آب آن خواهد زد.

این سه طرح پایانی مشمول آن دسته از طرح‌هایی هستند که وزارت نیرو اذعان کرده که آنها را اجرایی نکرده است اما به صورت جدی و علنی توقف اجرای آنها را اعلام نمی‌کند تا از تنش‌های روانی مردم و مسئولان این استان بکاهد. اما به صورت کلی اگر این سه طرح نیز به اجرا درآمده و بهره‌برداری شود، حجمی حدود ٩٨٧ میلیون متر مکعب دیگر به میزان آب انتقالی از سرشاخه‌های کارون و دز اضافه خواهد شد. یعنی چیزی حدود دو برابر میزان انتقال فعلی و وضعیت آب استان خوزستان از این هم بدتر خواهد شد.

۵٠٠ نفر در پروژه سد سوم کوهرنگ مشغول کار هستند!

در همین راستا مرتضی لطفی، مدیر عامل سابق شستا در مراسم معارفه مدیر عامل ذوب آهن اصفهان گفته بود: حدود ۵٠٠ نفر در طرح سد سوم کوهرنگ مشغول کار هستند و ما هم قراردادی با این شرکت برای تامین آب داریم. قرارداد ساخت سد سوم کوهرنگ سال ١٣٨٩ بمنظور تامین ٢۵٠ میلیون مترمکعب آب برای رفع مشکل کمبود آب منطقه مرکزی کشور بسته شد و قرار بود سال ٩٣ به بهره‌برداری برسد. مدیر عامل شستا در ادامه به مشکلات ذوب آهن اصفهان پرداخت و گفت: این شرکت با سه چالش بزرگ شامل بدهی‌های مالی و بانکی، آب و تامین نقدینگی مواجه است.

مسئولین استان‌های کویری متأسفانه نزاع آب را به دعوای بین مردم اصفهان و خوزستان تعبیر می‌کنند که این خود تشویش اذهان عمومی و کاری خطرناک است در حالیکه اساساً دعوا بین مردم همه استان‌ها با مافیای فولاد کویر است. مافیای فولاد کویر به هر قیمتی می‌خواهند صنایع آب‌بر را روز به روز بیشتر کنند. این تصمیم نتیجه‌ای جز ویرانی خوزستان را در بر نخواهد داشت. اما همراهی دولت با این خیانت آشکار قابل چشم‌پوشی نیست…